Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perpetual Và Futures
Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perpetual Và Futures
Lời nói đầu
Chào mừng các nhà giao dịch mới đến với thế giới giao dịch hợp đồng tương lai tiền điện tử đầy hấp dẫn và tiềm năng. Với sự bùng nổ của thị trường tài sản số, các công cụ phái sinh như Hợp đồng Tương lai (Futures) và Hợp đồng Vĩnh cửu (Perpetual Contracts) đã trở thành những lựa chọn hàng đầu cho cả đầu cơ và phòng ngừa rủi ro. Tuy nhiên, đối với người mới bắt đầu, việc phân biệt rõ ràng giữa hai loại hợp đồng này là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất để xây dựng một chiến lược giao dịch vững chắc.
Bài viết chuyên sâu này, được biên soạn từ góc độ của một chuyên gia giao dịch hợp đồng tương lai tiền điện tử, sẽ đi sâu vào bản chất, cơ chế hoạt động, và những khác biệt cốt lõi giữa Hợp đồng Tương lai truyền thống và Hợp đồng Vĩnh cửu, đặc biệt trong bối cảnh thị trường tiền điện tử.
Phần 1: Tổng Quan Về Hợp Đồng Phái Sinh Tiền Điện Tử
Trước khi đi vào chi tiết sự khác biệt, chúng ta cần hiểu rõ Hợp đồng Phái sinh là gì. Hợp đồng phái sinh là một thỏa thuận tài chính mà giá trị của nó bắt nguồn (phái sinh) từ một tài sản cơ sở (underlying asset) – trong trường hợp này là tiền điện tử như Bitcoin (BTC) hoặc Ethereum (ETH).
Hai loại hình phái sinh phổ biến nhất trên các sàn giao dịch tiền điện tử hiện nay là:
1. Hợp đồng Tương lai (Futures Contracts) 2. Hợp đồng Vĩnh cửu (Perpetual Contracts)
Mục đích chính của việc sử dụng các công cụ này là cho phép nhà giao dịch:
- Sử dụng Đòn bẩy (Leverage) để khuếch đại lợi nhuận (và rủi ro).
- Thực hiện vị thế Mua (Long) hoặc Bán khống (Short) mà không cần sở hữu tài sản cơ sở.
- Phòng ngừa rủi ro (Hedging) cho các vị thế nắm giữ spot.
Phần 2: Hợp Đồng Tương Lai (Futures Contracts) Truyền Thống
Hợp đồng Tương lai là một thỏa thuận pháp lý để mua hoặc bán một tài sản cụ thể với một mức giá xác định vào một ngày cụ thể trong tương lai. Đây là hình thức hợp đồng phái sinh đã tồn tại hàng thế kỷ trên các thị trường hàng hóa và tài chính truyền thống.
Cơ chế Hoạt động của Futures Tiền Điện Tử
Trong thị trường tiền điện tử, hợp đồng tương lai thường có các đặc điểm sau:
2.1. Ngày Đáo Hạn (Expiration Date)
Đây là đặc điểm phân biệt cốt lõi nhất. Mỗi hợp đồng tương lai tiền điện tử đều có một ngày đáo hạn cố định. Khi ngày này đến, hợp đồng sẽ được thanh lý (settle).
- Thanh toán: Việc thanh toán có thể là bằng tiền mặt (cash-settled – phổ biến hơn trong crypto, nơi sự khác biệt giữa giá hợp đồng và giá spot được thanh toán) hoặc bằng giao hàng vật lý (delivery – hiếm gặp trong crypto).
- Ví dụ: Một hợp đồng BTC/USD Futures đáo hạn vào tháng 3 năm 2024 sẽ buộc nhà giao dịch phải đóng vị thế của mình vào ngày đó.
2.2. Giá Giao Ngay (Spot Price) và Giá Hợp Đồng (Futures Price)
Giá của hợp đồng tương lai thường khác với giá giao ngay (spot price) của tài sản cơ sở. Sự khác biệt này được gọi là Basis.
- Contango: Khi giá hợp đồng tương lai cao hơn giá giao ngay (thường xảy ra khi lãi suất dương hoặc kỳ vọng giá tăng nhẹ).
- Backwardation: Khi giá hợp đồng tương lai thấp hơn giá giao ngay (thường xảy ra trong các đợt bán tháo hoặc khi nhu cầu giao hàng ngay lập tức cao).
2.3. Lợi Ích và Hạn Chế
Lợi ích của Futures truyền thống:
- Tính minh bạch về thời gian: Nhà giao dịch biết chính xác khi nào vị thế của họ sẽ kết thúc.
- Phù hợp cho phòng ngừa rủi ro dài hạn: Do có ngày đáo hạn cố định, chúng lý tưởng cho các chiến lược bảo hiểm danh mục đầu tư kéo dài nhiều tháng.
Hạn chế của Futures truyền thống:
- Rủi ro Cuộn Chiếu (Rolling Risk): Khi hợp đồng sắp đáo hạn, nhà giao dịch muốn duy trì vị thế phải đóng hợp đồng hiện tại và mở một hợp đồng mới với kỳ hạn xa hơn. Quá trình này có thể phát sinh chi phí (nếu đang ở trạng thái Contango) hoặc lợi nhuận không mong muốn.
- Tính thanh khoản phân tán: Thanh khoản có thể tập trung vào các kỳ hạn gần nhất, khiến việc giao dịch các kỳ hạn xa trở nên khó khăn hơn.
Để tìm hiểu thêm về các sàn giao dịch cung cấp hợp đồng tương lai, bạn có thể tham khảo thông tin chi tiết về các nền tảng lớn như Binance Futures.
Phần 3: Hợp Đồng Vĩnh Cửu (Perpetual Contracts)
Hợp đồng Vĩnh cửu, hay còn gọi là Hợp đồng Vĩnh cửu Không Kỳ hạn (Perpetual Futures), là một sản phẩm phái sinh được phát triển đặc biệt cho thị trường tiền điện tử. Chúng đã nhanh chóng trở thành công cụ giao dịch phái sinh phổ biến nhất do sự linh hoạt vượt trội của chúng.
Cơ chế Hoạt động của Perpetual Contracts
Điểm khác biệt lớn nhất và quan trọng nhất của Hợp đồng Vĩnh cửu là: Chúng KHÔNG CÓ ngày đáo hạn.
3.1. Tính Vĩnh Cửu (No Expiration Date)
Nhà giao dịch có thể giữ vị thế Long hoặc Short của mình vô thời hạn, miễn là họ duy trì đủ ký quỹ (margin) và không bị thanh lý. Điều này loại bỏ hoàn toàn rủi ro cuộn chiếu (rolling risk) thường thấy ở hợp đồng tương lai truyền thống.
3.2. Cơ Chế Phí Tài Trợ (Funding Rate)
Vì không có ngày đáo hạn để giá hợp đồng hội tụ về giá giao ngay, các nhà phát triển Perpetual Contracts đã tạo ra một cơ chế độc đáo để neo giá hợp đồng vĩnh cửu gần với giá giao ngay của tài sản cơ sở: Phí Tài Trợ (Funding Rate).
Phí Tài Trợ là một khoản thanh toán nhỏ được trao đổi trực tiếp giữa những người giữ vị thế Long và những người giữ vị thế Short.
- Nếu Funding Rate dương (Phí Tài Trợ dương): Những người giữ vị thế Long phải trả phí cho những người giữ vị thế Short. Điều này xảy ra khi nhu cầu Long (mua) cao hơn nhu cầu Short (bán), đẩy giá hợp đồng vĩnh cửu cao hơn giá giao ngay.
- Nếu Funding Rate âm (Phí Tài Trợ âm): Những người giữ vị thế Short phải trả phí cho những người giữ vị thế Long. Điều này xảy ra khi nhu cầu Short cao hơn, đẩy giá hợp đồng vĩnh cửu thấp hơn giá giao ngay.
Cơ chế này buộc giá hợp đồng phải di chuyển gần với giá thị trường giao ngay, đảm bảo tính hiệu quả của thị trường.
3.3. Đòn Bẩy Cao Hơn và Thanh Lý
Do tính chất không kỳ hạn, các sàn giao dịch thường cung cấp mức đòn bẩy cực kỳ cao cho hợp đồng vĩnh cửu (ví dụ: 100x hoặc thậm chí 125x trên một số nền tảng). Điều này làm tăng đáng kể lợi nhuận tiềm năng nhưng cũng làm tăng nguy cơ thanh lý (liquidation).
Phần 4: Bảng So Sánh Chi Tiết: Perpetual vs. Futures
Để làm rõ sự khác biệt, bảng so sánh sau đây trình bày các yếu tố kỹ thuật chính:
| Đặc Điểm | Hợp Đồng Tương Lai (Futures) | Hợp Đồng Vĩnh Cửu (Perpetual Contracts) |
|---|---|---|
| Ngày Đáo Hạn | Có (Cố định) | Không (Vô thời hạn) |
| Cơ Chế Neo Giá | Sự hội tụ giá khi gần đáo hạn | Phí Tài Trợ (Funding Rate) |
| Rủi Ro Cuộn Chiếu | Có (Phải tái đầu tư vào kỳ hạn mới) | Không áp dụng |
| Thanh Toán | Thanh toán định kỳ (hàng quý, hàng tháng) | Thanh toán liên tục qua Funding Rate |
| Mức Đòn Bẩy | Thường thấp hơn (phụ thuộc vào kỳ hạn) | Thường cao hơn (do không có rủi ro đáo hạn) |
| Phí Giao Dịch | Phí giao dịch thông thường | Phí giao dịch thông thường + Phí Tài Trợ |
| Tính Thanh Khoản | Có thể phân tán giữa các kỳ hạn | Thường tập trung cao độ vào hợp đồng vĩnh cửu |
Phần 5: Ảnh Hưởng Đến Chiến Lược Giao Dịch
Sự khác biệt về cơ chế hoạt động buộc các nhà giao dịch phải điều chỉnh chiến lược của mình cho phù hợp với từng loại hợp đồng.
5.1. Giao Dịch Hợp Đồng Tương Lai Truyền Thống
Futures truyền thống phù hợp hơn cho các nhà giao dịch có tầm nhìn trung và dài hạn, hoặc những người muốn sử dụng chiến lược phòng ngừa rủi ro có ngày kết thúc xác định.
- Chiến lược: Định giá chênh lệch (Basis Trading) giữa các kỳ hạn khác nhau có thể là một chiến lược sinh lời nếu nhà giao dịch dự đoán được sự thay đổi của cấu trúc thị trường (contango/backwardation).
5.2. Giao Dịch Hợp Đồng Vĩnh Cửu
Perpetual Contracts là sân chơi chính cho các chiến lược giao dịch tần suất cao và ngắn hạn.
- Giao dịch lướt sóng (Scalping): Do không có rủi ro đáo hạn và tính thanh khoản cao, Perpetual Contracts là lựa chọn lý tưởng cho các chiến lược yêu cầu vào/ra vị thế nhanh chóng để kiếm lợi nhuận từ biến động giá nhỏ. Để tìm hiểu sâu hơn về kỹ thuật này, bạn có thể tham khảo các tài liệu về Scalping Strategies for Perpetual Futures.
- Giao dịch theo Funding Rate: Một số nhà giao dịch sử dụng các chiến lược phức tạp hơn, tìm cách kiếm lợi nhuận từ chênh lệch phí tài trợ giữa các sàn giao dịch khác nhau hoặc giữa hợp đồng vĩnh cửu và hợp đồng tương lai có kỳ hạn. Ví dụ, việc áp dụng các chiến lược lướt sóng cụ thể trên cặp BTC/USDT Futures có thể được tìm hiểu tại Scalping in BTC/USDT Futures.
5.3. Rủi Ro Thanh Lý và Đòn Bẩy
Trong cả hai loại hợp đồng, việc sử dụng đòn bẩy đều làm tăng rủi ro thanh lý. Tuy nhiên, với Perpetual Contracts, việc duy trì vị thế qua nhiều ngày hoặc tuần mà không có sự điều chỉnh giá cuối cùng (như trong Futures truyền thống) có nghĩa là nhà giao dịch phải liên tục theo dõi ký quỹ duy trì (maintenance margin) và Phí Tài Trợ. Nếu Phí Tài Trợ quá lớn và kéo dài, nó có thể làm hao mòn tài khoản của bạn nhanh hơn dự kiến.
Phần 6: Những Cân Nhắc Quan Trọng Cho Người Mới Bắt Đầu
Là người mới tham gia thị trường, việc lựa chọn loại hợp đồng nào để bắt đầu là rất quan trọng.
6.1. Bắt Đầu Với Perpetual Contracts (Thận Trọng)
Phần lớn các nhà giao dịch tiền điện tử mới bắt đầu sẽ tiếp xúc với Perpetual Contracts trước vì chúng có mặt trên hầu hết các sàn giao dịch lớn. Tuy nhiên, cần lưu ý:
- Đòn bẩy: Không bao giờ sử dụng đòn bẩy tối đa. Hãy bắt đầu với đòn bẩy thấp (ví dụ: 2x đến 5x) để làm quen với biên độ biến động giá và cơ chế thanh lý.
- Hiểu Funding Rate: Đảm bảo bạn hiểu rõ khi nào bạn phải trả phí và khi nào bạn được nhận phí. Phí tài trợ âm kéo dài có thể là dấu hiệu của một thị trường đang bị bán khống quá mức, và ngược lại.
6.2. Khi Nào Nên Cân Nhắc Futures Truyền Thống
Nếu bạn là một nhà đầu tư tổ chức, hoặc một nhà giao dịch cá nhân có nhu cầu phòng ngừa rủi ro cho danh mục nắm giữ vật lý trong 3-6 tháng tới mà không muốn lo lắng về Phí Tài Trợ hàng ngày, Futures truyền thống là lựa chọn hợp lý hơn. Chúng mang lại sự ổn định về mặt thời gian.
6.3. Quản Lý Rủi Ro Là Ưu Tiên Số Một
Dù bạn chọn Perpetual hay Futures, nguyên tắc quản lý rủi ro vẫn không thay đổi:
- Luôn đặt Lệnh Cắt Lỗ (Stop Loss).
- Chỉ giao dịch số tiền mà bạn sẵn sàng mất.
- Hiểu rõ cơ chế ký quỹ (Margin) và Thanh lý (Liquidation) của sàn giao dịch bạn đang sử dụng.
Kết Luận
Hợp đồng Tương lai (Futures) và Hợp đồng Vĩnh cửu (Perpetual Contracts) đều là những công cụ phái sinh mạnh mẽ, nhưng chúng phục vụ các mục đích khác nhau dựa trên cơ chế hoạt động cơ bản của chúng. Futures truyền thống được xác định bởi ngày đáo hạn, trong khi Perpetual Contracts loại bỏ ngày đáo hạn và sử dụng Phí Tài Trợ để neo giá.
Đối với nhà giao dịch tiền điện tử hiện đại, Perpetual Contracts là công cụ linh hoạt nhất, lý tưởng cho giao dịch ngắn hạn và tận dụng đòn bẩy. Tuy nhiên, sự linh hoạt này đi kèm với trách nhiệm hiểu biết sâu sắc về cơ chế Funding Rate. Bằng cách nắm vững những khác biệt này, bạn đã đặt nền móng vững chắc cho hành trình giao dịch phái sinh tiền điện tử thành công.
Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị
| Sàn | Ưu điểm & tiền thưởng Futures | Đăng ký / Ưu đãi |
|---|---|---|
| Binance Futures | Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu | Đăng ký ngay |
| Bybit Futures | Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ | Bắt đầu giao dịch |
| BingX Futures | Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch | Tham gia BingX |
| WEEX Futures | Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí | Đăng ký WEEX |
| MEXC Futures | Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD) | Tham gia MEXC |
Tham gia cộng đồng của chúng tôi
Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.