Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Futures Và Spot
Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Futures Và Spot
Chào mừng các nhà giao dịch mới đến với thế giới giao dịch tài sản số. Là một chuyên gia trong lĩnh vực hợp đồng tương lai tiền điện tử, tôi hiểu rằng việc nắm vững các khái niệm cơ bản là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đạt được thành công. Trong thị trường tiền điện tử, hai phương thức giao dịch phổ biến nhất là Giao dịch Giao ngay (Spot) và Giao dịch Hợp đồng Tương lai (Futures). Mặc dù cả hai đều liên quan đến việc mua và bán tài sản, cơ chế hoạt động, rủi ro và tiềm năng lợi nhuận của chúng lại khác biệt đáng kể.
Bài viết này sẽ đi sâu vào sự khác biệt cốt lõi giữa giao dịch Spot và Futures, giúp bạn xây dựng nền tảng kiến thức vững chắc trước khi quyết định tham gia vào thị trường năng động này.
1. Giao Dịch Giao Ngay (Spot Trading) là gì?
Giao dịch Spot, hay còn gọi là giao dịch giao ngay, là hình thức giao dịch cơ bản nhất. Khi bạn mua một tài sản trong giao dịch Spot, bạn thực sự sở hữu tài sản đó ngay lập tức, và việc thanh toán được thực hiện "ngay tại chỗ" (tức là trong thời gian thực).
1.1. Cơ Chế Hoạt Động
Trong giao dịch Spot, bạn mua Bitcoin, Ethereum, hoặc bất kỳ altcoin nào khác với giá thị trường hiện tại và tài sản đó được chuyển vào ví giao dịch của bạn.
- **Sở hữu Tài sản:** Bạn là chủ sở hữu hợp pháp của số tiền điện tử đã mua.
- **Thanh toán:** Giao dịch được thực hiện bằng tiền pháp định (ví dụ: USD, VND) hoặc stablecoin để đổi lấy tiền điện tử, hoặc đổi tiền điện tử này lấy tiền điện tử khác.
- **Rủi ro:** Rủi ro chính là giá tài sản bạn nắm giữ giảm xuống. Nếu giá giảm, giá trị khoản đầu tư của bạn giảm theo.
1.2. Ưu Điểm của Giao Dịch Spot
- **Đơn giản:** Dễ hiểu và dễ thực hiện nhất cho người mới bắt đầu.
- **Không có Ngày đáo hạn:** Bạn có thể giữ tài sản miễn là bạn muốn (Hodling).
- **Rủi ro thanh lý thấp:** Bạn chỉ có thể mất số tiền bạn đã đầu tư (trừ khi bạn sử dụng đòn bẩy trong một số nền tảng cho vay ký quỹ).
1.3. Nhược Điểm của Giao Dịch Spot
- **Chỉ kiếm được lợi nhuận khi giá tăng:** Nếu thị trường đi xuống, bạn chỉ có thể chờ đợi hoặc bán cắt lỗ.
- **Không thể bán khống dễ dàng:** Việc bán khống (Short Selling) trong môi trường Spot truyền thống phức tạp hơn và ít phổ biến hơn so với Futures.
2. Giao Dịch Hợp Đồng Tương Lai (Futures Trading) là gì?
Hợp đồng tương lai là một thỏa thuận phái sinh (derivative) giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản cơ sở (trong trường hợp này là tiền điện tử) tại một mức giá được xác định trước vào một ngày cụ thể trong tương lai.
Điểm khác biệt mấu chốt là: **Bạn không thực sự sở hữu tài sản cơ sở.** Bạn đang giao dịch một hợp đồng đại diện cho giá trị của tài sản đó.
2.1. Các Khái Niệm Cốt Lõi của Futures
- 2.1.1. Đòn Bẩy (Leverage)
Đây là tính năng quan trọng nhất và cũng là rủi ro lớn nhất của giao dịch Futures. Đòn bẩy cho phép bạn kiểm soát một lượng tài sản lớn hơn số vốn thực tế bạn có. Ví dụ, đòn bẩy 10x có nghĩa là với 100 USD, bạn có thể mở một vị thế trị giá 1.000 USD.
- **Lợi ích:** Khuếch đại lợi nhuận tiềm năng.
- **Rủi ro:** Khuếch đại thua lỗ tiềm năng.
- 2.1.2. Vị Thế Mua (Long) và Bán Khống (Short)
Trong giao dịch Futures, bạn có thể kiếm lợi nhuận dù thị trường tăng hay giảm:
- **Long (Mua):** Bạn kỳ vọng giá tài sản sẽ tăng. Bạn mở vị thế mua và hy vọng đóng vị thế đó ở mức giá cao hơn.
- **Short (Bán Khống):** Bạn kỳ vọng giá tài sản sẽ giảm. Bạn mở vị thế bán (bán hợp đồng) và hy vọng đóng vị thế đó ở mức giá thấp hơn để thu lợi nhuận.
- 2.1.3. Thanh Lý (Liquidation)
Vì sử dụng đòn bẩy, nếu thị trường đi ngược lại dự đoán của bạn một mức độ nhất định, sàn giao dịch sẽ tự động đóng vị thế của bạn để ngăn chặn việc bạn thua lỗ vượt quá số ký quỹ (margin) bạn đã đặt cược. Đây được gọi là Thanh lý. Thanh lý là rủi ro không tồn tại trong giao dịch Spot thông thường.
- 2.1.4. Ký Quỹ (Margin)
Ký quỹ là số tiền bạn phải gửi để duy trì một vị thế Futures đang mở. Có hai loại ký quỹ chính:
- **Ký quỹ Ban đầu (Initial Margin):** Số tiền tối thiểu cần thiết để mở vị thế.
- **Ký quỹ Bảo trì (Maintenance Margin):** Số tiền tối thiểu cần thiết để giữ vị thế mở. Nếu tài khoản của bạn giảm xuống dưới mức này, bạn sẽ bị thanh lý.
2.2. Các Loại Hợp Đồng Tương Lai Phổ Biến
Trong thị trường tiền điện tử, hai loại hợp đồng tương lai phổ biến nhất là:
- **Hợp đồng Vĩnh cửu (Perpetual Futures):** Đây là loại hợp đồng phổ biến nhất trên các sàn giao dịch tiền điện tử. Chúng không có ngày đáo hạn cố định. Thay vào đó, chúng sử dụng một cơ chế gọi là "Phí tài trợ" (Funding Rate) để neo giá hợp đồng gần với giá thị trường giao ngay.
- **Hợp đồng Kỳ hạn (Traditional Futures):** Có ngày đáo hạn cụ thể. Khi đáo hạn, hợp đồng sẽ được thanh toán dựa trên giá tài sản cơ sở vào thời điểm đó.
3. Bảng So Sánh Chi Tiết: Spot vs. Futures
Để làm rõ hơn, chúng ta hãy xem xét sự khác biệt thông qua một bảng so sánh trực quan:
| Đặc điểm | Giao dịch Giao Ngay (Spot) | Giao dịch Hợp đồng Tương Lai (Futures) |
|---|---|---|
| Sở hữu Tài sản | Có, bạn sở hữu tài sản thực tế. | Không, bạn chỉ giao dịch hợp đồng đại diện. |
| Đòn Bẩy | Thường không có (trừ giao dịch ký quỹ). | Luôn có, cho phép giao dịch với số vốn lớn hơn. |
| Bán Khống (Shorting) | Khó khăn hoặc không thể thực hiện trực tiếp. | Dễ dàng và là một phần cốt lõi của giao dịch. |
| Rủi Ro Thanh Lý | Rất thấp hoặc không có. | Cao, do sử dụng đòn bẩy. |
| Ngày Đáo Hạn | Không có. | Có (đối với hợp đồng kỳ hạn) hoặc không có (đối với hợp đồng vĩnh cửu). |
| Phí Giao Dịch | Phí giao dịch tiêu chuẩn (maker/taker). | Phí giao dịch cộng với Phí Tài trợ (Funding Fee) đối với hợp đồng vĩnh cửu. |
| Mục Tiêu | Đầu tư dài hạn hoặc giao dịch ngắn hạn với tài sản sở hữu. | Đầu cơ, phòng ngừa rủi ro, tận dụng biến động giá theo cả hai chiều. |
4. Khi nào nên chọn Spot và khi nào nên chọn Futures?
Việc lựa chọn giữa Spot và Futures phụ thuộc vào mục tiêu giao dịch, khẩu vị rủi ro và kinh nghiệm của bạn.
4.1. Lựa Chọn Giao Dịch Spot
Giao dịch Spot lý tưởng cho:
- **Người mới bắt đầu:** Vì tính đơn giản và rủi ro mất vốn giới hạn ở số tiền đầu tư ban đầu.
- **Nhà đầu tư dài hạn (HODLers):** Những người tin tưởng vào tiềm năng tăng trưởng dài hạn của một tài sản và muốn sở hữu nó.
- **Người không muốn đối mặt với áp lực thanh lý:** Giao dịch Spot loại bỏ nỗi lo về việc bị thanh lý vị thế.
4.2. Lựa Chọn Giao Dịch Futures
Giao dịch Futures phù hợp hơn với:
- **Nhà giao dịch có kinh nghiệm:** Những người hiểu rõ về quản lý rủi ro và sử dụng đòn bẩy.
- **Nhà đầu cơ ngắn hạn:** Những người muốn tận dụng các biến động giá nhỏ trong thời gian ngắn.
- **Chiến lược phòng ngừa rủi ro (Hedging):** Các tổ chức hoặc nhà giao dịch muốn bảo vệ danh mục Spot của họ khỏi sự sụt giảm giá.
- **Người muốn kiếm lợi nhuận từ thị trường giảm giá (Shorting):** Futures cung cấp cơ chế bán khống hiệu quả.
Để thành công trong giao dịch Futures, việc áp dụng các chiến lược phân tích kỹ thuật là cực kỳ quan trọng. Ví dụ, việc nắm vững cách sử dụng các chỉ báo như RSI để xác định các điều kiện quá mua/quá bán có thể giúp bạn tìm ra điểm vào lệnh tối ưu. Bạn có thể tìm hiểu sâu hơn về chủ đề này tại Phân Tích Kỹ Thuật với RSI trong Giao Dịch Futures: Tìm Điểm Mua Bán Tối Ưu.
5. Quản Lý Rủi Ro trong Giao Dịch Futures
Sức mạnh của đòn bẩy trong Futures đi kèm với trách nhiệm quản lý rủi ro nghiêm ngặt. Nếu không quản lý tốt, bạn có thể mất toàn bộ ký quỹ chỉ trong một giao dịch.
- 5.1. Tầm Quan Trọng của Lệnh Dừng Lỗ (Stop-Loss)
Trong giao dịch Futures, lệnh dừng lỗ là công cụ sinh tồn. Nó tự động đóng vị thế của bạn khi giá đạt đến một mức lỗ đã định trước, bảo vệ bạn khỏi thanh lý toàn bộ tài khoản.
- 5.2. Chiến Lược Giao Dịch Phù Hợp
Tùy thuộc vào khung thời gian bạn nhắm tới, có những chiến lược khác nhau áp dụng cho Futures:
- **Scalping (Lướt sóng siêu ngắn):** Chiến lược này liên quan đến việc thực hiện nhiều giao dịch nhỏ, nhanh chóng để kiếm lợi nhuận từ những biến động giá rất nhỏ. Nó đòi hỏi sự tập trung cao độ và tốc độ thực thi lệnh. Để hiểu chi tiết hơn về cách tiếp cận này, hãy tham khảo Scalping Strategy for Crypto Futures.
- **Swing Trading (Giao dịch theo xu hướng ngắn/trung hạn):** Chiến lược này nhằm nắm bắt các "cú xoay" (swing) của thị trường, giữ vị thế trong vài giờ đến vài ngày. Đây là cách tiếp cận cân bằng hơn giữa sự chủ động và việc phân tích kỹ thuật sâu hơn. Thông tin chi tiết về chiến lược này có thể được tìm thấy tại Swing Trading in Futures.
Dù bạn chọn chiến lược nào, hãy nhớ rằng giao dịch Futures đòi hỏi kỷ luật cao hơn nhiều so với giao dịch Spot.
6. Phí Giao Dịch và Chi Phí Ẩn
Khi so sánh chi phí, giao dịch Futures có thêm một yếu tố cần cân nhắc: Phí Tài trợ (Funding Fee).
- 6.1. Phí Tài Trợ (Funding Rate)
Trong hợp đồng tương lai vĩnh cửu, Phí Tài trợ được trả qua lại giữa các nhà giao dịch Long và Short. Mục đích của nó là giữ giá hợp đồng gần với giá giao ngay.
- **Nếu Funding Rate dương:** Các nhà giao dịch Long trả phí cho các nhà giao dịch Short. Điều này thường xảy ra khi tâm lý thị trường đang lạc quan (Long nhiều hơn Short).
- **Nếu Funding Rate âm:** Các nhà giao dịch Short trả phí cho các nhà giao dịch Long.
Trong giao dịch Spot, bạn không phải trả Phí Tài trợ. Bạn chỉ trả phí giao dịch (maker/taker) khi thực hiện lệnh mua hoặc bán.
- 6.2. Phí Đòn Bẩy
Mặc dù đòn bẩy không trực tiếp tính phí, nhưng việc duy trì vị thế đòn bẩy cao trong thời gian dài (đặc biệt là Futures truyền thống) có thể phát sinh chi phí lãi suất nếu bạn đang sử dụng cơ chế vay mượn để duy trì vị thế.
7. Kết Luận: Nền Tảng Vững Chắc Cho Người Mới
Đối với bất kỳ ai mới bước chân vào thị trường tiền điện tử, **giao dịch Spot nên là điểm khởi đầu**. Nó cho phép bạn làm quen với biến động giá, cách đặt lệnh và hiểu được tâm lý thị trường mà không phải đối mặt với nguy cơ bị thanh lý nhanh chóng do đòn bẩy.
Khi bạn đã có kinh nghiệm vững chắc, hiểu rõ về phân tích kỹ thuật (như đã đề cập ở trên về RSI), và đã phát triển một hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả, lúc đó bạn mới nên cân nhắc chuyển sang giao dịch Hợp đồng Tương lai để tận dụng khả năng giao dịch hai chiều và đòn bẩy.
Hãy luôn nhớ rằng, trong giao dịch tài chính, bảo toàn vốn là ưu tiên hàng đầu. Đừng bao giờ giao dịch Futures với số tiền mà bạn không sẵn sàng mất.
Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị
| Sàn | Ưu điểm & tiền thưởng Futures | Đăng ký / Ưu đãi |
|---|---|---|
| Binance Futures | Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu | Đăng ký ngay |
| Bybit Futures | Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ | Bắt đầu giao dịch |
| BingX Futures | Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch | Tham gia BingX |
| WEEX Futures | Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí | Đăng ký WEEX |
| MEXC Futures | Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD) | Tham gia MEXC |
Tham gia cộng đồng của chúng tôi
Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.